Dr. Nihat Ali Özcan 1958 yılında Trabzon ili Şalpazarı ilçesi doğumlu olup, evli ve bir çocukludur.
1979 yılında Kara Harp Okulundan teğmen olarak mezun olmuştur. Mezuniyetinden sonra orduda değişik yerlerde ve rutbelerde görev almıştır.
Subay olarak görev aldığı dönemde İstanbul Üniversitesi Hukuk fakültesini bitirmiştir. Dokuz eylül Üniversitesinde "1919-1922 Yılları arasında Türkiye'de Milli Ordu, konulu tezi ile 1994 yılında yüksek lisans eğitimini bitirmiştir. Özcan; 1998 yılında keni isteği ile ordudan emekli olmuştur. Aynı Üniversiteden 1999 yılında doktora derecesini almıştır. Doktora tezi, PKK konusunda yapılan ilk akademik çalışmadır. Doktora tezi daha sonra (PKK Tarihi, İdeolojisi ve Yöntemi) ismiyle yayınlanmıştır.
Bir süre serbest avukatlık yapmış, 1999-2002 arasında ASAM'da (Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi) terörizm konusunda çalışmıştır. TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Uluslararası İlişkiler bölümünde öğretim üyesidir. Halen Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV)'da araştırmacı olarak çalışmaktadır.